การปฏิวัติสยาม 2475 ในทัศนะของพัน โท อองรี รูซ์

รายงานสดแบบ "เรียลไทม์" จากเอกสารลับทางราชการของฝรั่งเศส ซึ่งบันทึกผ่านสายตาของเจ้าหน้าที่ชาวต่างชาติร่วมยุคสมัย พยานในเหตุการณ์ของการเปลี่ยนแปลงการปกครองสยาม 2475

เช้าวันที่ 24 มิถุนายน 2475 พันโท อองรี รูซ์ ผู้ช่วยทูตทหารบกแห่งสถานอัคคราชทูตฝรั่งเศสประจำสยาม ได้เห็นบรรยากาศที่แปลกตา เมื่อมีคนกลุ่มหนึ่งเคลื่อนกำลังเข้ามาในบริเวณ "พระราชวังดุสิต" มีรถบรรทุกมากมายจอดอยู่ทั่วลานพระราชวัง ส่วนตามท้องถนนในบางกอก ตรงสี่แยกต่างๆ จะมีคนนำประกาศบางอย่างมาแจกจ่ายให้ประชาชนได้อ่านทั่วกัน นี่คือส่วนหนึ่งจากบันทึกฉบับแรกที่ทูตทหารฝรั่งเศสนายนี้โทรเลขถึงต้นสังกัดของเขา ณ กรุงปารีส เพื่อรายงานสถานการณ์สดในพระนคร

พันโท อองรี รูซ์ ทำหน้าที่ผู้สังเกตการณ์การปฏิวัติครั้งนี้ โดยจัดทำโทรเลขรายงาน และ "อัพเดต" พัฒนาการของเหตุการณ์ พร้อมทั้งวิเคราะห์สาเหตุตั้งต้นของการปฏิวัติ ตลอดจนผลกระทบ และ "รีแอคชั่น" ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียแต่ละฝ่าย อาทิ พระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ชุมชนชาวต่างชาติ สถาบันสงฆ์ ชาวบ้าน นักเรียนนักศึกษา โดยตั้งข้อสังเกตต่อบรรยากาศที่สงบเงียบทั่วบางกอก ความเปลี่ยนแปลงทั้งในเรื่องปากท้อง และกิจการระหว่างประเทศที่อาจพัวพันถึงชาติตะวันตกหากเหตุการณ์บานปลายหรือกลืนไม่เข้าคายไม่ออกหลังจากรัฐบาลใหม่เข้ามาทำหน้าที่ภายใต้ธรรมนูญปกครองแผ่นดิน